«Η μουσική που έχει ειδικά δημιουργηθεί για πρόωρα βρέφη, συμβάλλει στην ενίσχυση της ανάπτυξης των νευρωνικών δικτύων και μπορεί να συμβάλλει στον περιορισμό των νευροαναπτυξιακών καθυστερήσεων που συχνά αντιμετωπίζουν τα πρόωρα μωράκια.»
Πηγή: Πανεπιστήμιο της Γενεύης.
Στην Ελβετία όπως και στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες, σχεδόν το 1% των παιδιών γεννάται «πολύ πρόωρα» δηλαδή πριν από την 32η εβδομάδα εγκυμοσύνης. Το ποσοστό αυτό αντιπροσωπεύει περίπου 800 παιδιά ετησίως. Ενώ οι εξελίξεις στη νεογνική ιατρική τους δίνουν τώρα μία πολύ καλή πιθανότητα επιβίωσης, τα πρόωρα βρέφη ανήκουν σε υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν νευροψυχολογικές διαταραχές.
Για να βοηθήσουν τους εγκεφάλους αυτών των ευαίσθητων νεογέννητων να αναπτυχθούν όσο το δυνατόν καλύτερα, παρά το αγχωτικό περιβάλλον της εντατικής θεραπείας, οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Γενεύης προτείνουν μία πρωτότυπη λύση. Και τα πρώτα αποτελέσματα που δημοσιεύονται στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι εκπληκτικά: η ιατρική απεικόνιση αποκαλύπτει ότι τα νευρικά δίκτυα των πρόωρων βρεφών που είχαν ακούσει τη μουσική αυτή, και ειδικότερα ένα σύνολο που εμπλέκεται σε πολλές αισθητικές και γνωστικές λειτουργίες, αναπτύσσονται πολύ καλύτερα.
Η μονάδα εντατικής θεραπείας νεογνών στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Γενεύης, δέχεται κάθε χρόνο 80 μωρά που γεννήθηκαν πολύ νωρίς, μεταξύ 24 και 32 εβδομάδων εγκυμοσύνης, σχεδόν τέσσερις μήνες πριν την κανονική ημερομηνία. Η συντριπτική πλειοψηφία θα επιβιώσει, αλλά τα μισά μωρά θα αναπτύξουν αργότερα νευροαναπτυξιακές διαταραχές, όπως μαθησιακές δυσκολίες, προβληματικές ή συναισθηματικές διαταραχές.
«Κατά τη γέννηση, οι εγκέφαλοι των μωρών αυτών είναι ακόμη ανώριμοι. Επομένως η ανάπτυξη του εγκεφάλου πρέπει να συνεχιστεί στη μονάδα εντατικής θεραπείας, σε θερμοκοιτίδα σε πολύ διαφορετικές συνθήκες από αυτές, εάν βρισκόταν ακόμη στη μήτρα της μητέρας τους», εξηγεί η επικεφαλής καθηγήτρια της έρευνας αυτής. «Η ανωριμότητα του εγκεφάλου, σε συνδυασμό με ένα ενοχλητικό αισθητήριο περιβάλλον, εξηγεί γιατί τα νευρικά δίκτυα δεν αναπτύσσονται κανονικά».
Μια εξατομικευμένη μουσική.
Οι ερευνητές της Γενεύης ξεκίνησαν από μία πρακτική ιδέα: επειδή τα νευρικά ελλείμματα των πρόωρων μωρών οφείλονται, τουλάχιστον εν μέρει, σε απροσδόκητα και αγχωτικά ερεθίσματα καθώς και σε έλλειψη ερεθισμάτων προσαρμοσμένων στην κατάστασή τους, το περιβάλλον τους θα πρέπει να εμπλουτισθεί με την εισαγωγή ευχάριστων και δομημένων ερεθισμάτων. Καθώς το σύστημα ακοής λειτουργεί από νωρίς, η μουσική φαίνεται να είναι μία πολύ καλή ιδέα. Αλλά ποια μουσική; Ευτυχώς συναντήσαμε τον συνθέτη Andreas Vollenweider, ο οποίος είχε ήδη συνθέσει μουσικά έργα για εύθραυστους πληθυσμούς και ο οποίος έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τη δημιουργία, κατάλληλης για πρόωρα παιδιά, μουσικής.
Η Lara Lordier, PhD σε νευροεπιστήμες και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, εξηγεί τη διαδικασία της μουσικής δημιουργίας. «Ήταν σημαντικό αυτά τα μουσικά ερεθίσματα να σχετίζονται με την κατάσταση του μωρού. Θέλαμε να δομήσουμε την ημέρα με ευχάριστα ερεθίσματα στους κατάλληλους χρόνους: μουσική για να ξυπνάνε, μουσική για να κοιμηθούν και μουσική για την χρονική περίοδο που είναι ξύπνια. Για να επιλέξει όργανα κατάλληλα για αυτούς τους πολύ νεαρούς ασθενείς, ο Andreas Vollenweider έπαιξε πολλά είδη οργάνων στα μωρά, με την παρουσία νοσοκόμου ειδικευμένου στην φροντίδα αναπτυξιακής υποστήριξης. Το όργανο που δημιούργησε τις περισσότερες αντιδράσεις ήταν το φλάουτο των Ινδών γητευτών φιδιών. Πολύ ανήσυχα μωράκια ηρεμούσαν σχεδόν αμέσως, η μουσική τραβούσε την προσοχή τους. Ο συνθέτης έγραψε έτσι τρία κομμάτια οκτώ λεπτών το καθένα με φλάουτο, άρπα και κουδούνια.
Πιο αποδοτικές λειτουργικές συνδέσεις του εγκεφάλου μέσω της μουσικής.
Η μελέτη διεξήχθη με μία ομάδα πρόωρων βρεφών που άκουσαν τη μουσική, μία ομάδα ελέγχου πρόωρων βρεφών χωρίς μουσική και μία ομάδα ελέγχου νεογνών που γεννήθηκαν την κανονική ημερομηνία, για να αξιολογήσουν εάν η ανάπτυξη του εγκεφάλου των πρόωρων βρεφών που είχαν ακούσει τη μουσική θα ήταν παρόμοια με εκείνη των μωρών που γεννήθηκαν στην σωστή ημερομηνία. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μαγνητική τομογραφία σε κατάσταση ηρεμίας και στις τρεις ομάδες παιδιών. Χωρίς μουσική, τα πρόωρα μωρά είχαν γενικά φτωχή λειτουργική συνδεσιμότητα μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου από τα μωρά που γεννήθηκαν στη σωστή ημερομηνία, επιβεβαιώνοντας την αρνητική επίδραση του πρόωρου τοκετού. Το πιο επηρεασμένο δίκτυο του εγκεφάλου είναι αυτό που ανιχνεύει πληροφορίες και αξιολογεί τη συνάφειά του σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή και στη συνέχεια κάνει τη σύνδεση με τα άλλα δίκτυα του εγκεφάλου που πρέπει να δράσουν. Αυτό το δίκτυο είναι απαραίτητο, τόσο για την εκμάθηση και την εκτέλεση γνωστικών καθηκόντων όσο και για κοινωνικές σχέσεις ή συναισθηματική διαχείριση» εξηγεί η Lara Lordier.
Στην εντατική φροντίδα, τα παιδιά καταπιέζονται κυριολεκτικά από ερεθίσματα που δεν έχουν καμία σχέση με την κατάστασή τους, οι πόρτες ανοίγουν και κλείνουν, οι συναγερμοί ενεργοποιούνται κ.λπ. Σε αντίθεση με το μωράκι το οποίο στη μήτρα της μητέρας του προσαρμόζει το ρυθμό του με το δικό της ρυθμό, το πρόωρο μωρό στην εντατική δύσκολα μπορεί να αναπτύξει τη σχέση του κινήτρου σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Από την άλλη πλευρά τα νευρωνικά δίκτυα των παιδιών που άκουσαν τη συγκεκριμένη μουσική βελτιώθηκαν σημαντικά, με αποτέλεσμα η οργάνωση δικτύων του εγκεφάλου να είναι σχεδόν παρόμοια με αυτή των μωρών που γεννήθηκαν στη σωστή ημερομηνία.
Όταν μεγαλώσουν τα παιδιά.
Τα πρώτα μωράκια που έλαβαν μέρος στην έρευνα αυτή, είναι τώρα 6 ετών, ηλικία στην οποία αρχίζουν να ανιχνεύονται τα γνωστικά προβλήματα ηλικίας. Οι επιστήμονες θα συναντηθούν πάλι με τους νεαρούς ασθενείς τους για να διεξαγάγουν μία πλήρη γνωστική και κοινωνικο-συναισθηματική εκτίμηση και θα παρατηρήσουν εάν τα θετικά αποτελέσματα που μετρήθηκαν στις πρώτες εβδομάδες της ζωής τους έχουν διατηρηθεί.
