Άτακτα ή μη, τα παιδιά μας έχουν συχνούς τραυματισμούς, ευτυχώς συνήθως μόνο μικροτραυματισμούς, οι οποίοι περνάνε το ίδιο γρήγορα όπως προκλήθηκαν…
γράφει ο Δρ. Πρόδρομος Παπαϊωάννου, Πλαστικός Χειρουργός
Τι κάνουμε όμως σε περίπτωση που έχουμε ένα ανοιχτό τραύμα που ματώνει; Τρέχουμε κατευθείαν στο πρώτο εφημερεύον νοσοκομείο ή μπορούμε να αντιμετωπίσουμε κάποιες καταστάσεις μόνοι μας στο σπίτι; Η απάντηση είναι ότι ναι μπορούμε, εφόσον μπορούμε να κρίνουμε τη σοβαρότητα ενός τραυματισμού και εφόσον έχουμε τα κατάλληλα εφόδια και γνώσεις. Για το λόγο αυτό χρειάζεται να διαχωρίσουμε τους τραυματισμούς μεταξύ τους ανάλογα με τη σοβαρότητά τους:
Εκδορές
Στους τραυματισμούς αυτούς ανήκουν γρατζουνιές, αμυχές, επιφανειακά εγκαύματα τριβής κτλ. Κοινό τους στοιχείο είναι ότι δε διαταράσσεται η συνέχεια του δέρματος και πρόκειται για τραυματισμό κυρίως της επιδερμίδας και εν μέρει μόνο του χορίου, δηλαδή της βαθιάς στοιβάδας του δέρματος. Μετά την εκδορά σχηματίζεται συνήθως μια κρούστα, γνωστό ως «κακάδι», το οποίο πέφτει μετά από 10 ημέρες συνήθως, όταν έχει ολοκληρωθεί η επούλωση.
Επιφανειακά θλαστικά τραύματα
Ως θλαστικό τραύμα χαρακτηρίζουμε τραύματα όπου υπάρχει διακοπή της συνέχειας του δέρματος. Κλασική περίπτωση είναι ο τραυματισμός με μαχαίρι ή αιχμηρό αντικείμενο, όπως από γυαλί, βελόνες (νυγμός) κτλ. Ως επιφανειακό θλαστικό τραύμα ας θεωρήσουμε αυτό που δεν αιμορραγεί πολύ σε ποσότητα και διάρκεια, δεν πηγαίνει σε βάθος μεγαλύτερο των 5 χιλιοστών και δεν αφορά όργανα ή δομές κάτω από το δέρμα.
Βαθιά θλαστικά τραύματα
Στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει ένα τραύμα σε βάθος μεγαλύτερο των 5 χιλιοστών, που μπορεί να περικλείει και άλλα όργανα ή ανατομικές δομές όπως αγγεία, νεύρα, τένοντες κτλ. Χαρακτηριστικά εδώ υπάρχει μεγαλύτερη αιμορραγία που διαρκεί για περισσότερο από 2-3 λεπτά.
Σοβαροί τραυματισμοί
Τέλος τραυματισμοί που αφορούν καταστάσεις όπου εκτός από το δέρμα υπάρχει σοβαρός τραυματισμός άλλων οργάνων ή συντρέχει κάποιος σοβαρός κίνδυνος για την υγεία. Κλασικό παράδειγμα είναι τα ανοιχτά κατάγματα, όπου το τραυματισμένο οστό διατρυπάει το δέρμα ή τραυματισμός κάποιων μεγάλων αγγείων. Στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει αθρόα αιμορραγία που δε σταματάει από μόνη της.
Εγκαύματα
Ανεξαρτήτως τρόπου πρόκλησης, οι παράγοντες που μελετάμε για να κρίνουμε τη βαρύτητα ενός εγκαύματος είναι η έκταση και το βάθος. Για χάρη ευκολίας, για να υπολογίσουμε την έκταση του εγκαύματος χρησιμοποιούμε τον κανόνα της παλάμης, δηλαδή κάθε παλάμη (του παιδιού) αντιστοιχεί σε 1% της συνολικής επιφάνειας σώματος. Όσον αφορά το βάθος, εγκαύματα 1ου βαθμού παρουσιάζονται με ερυθρότητα, 2ου βαθμού με φουσκάλες και 3ου βαθμού με βαρύτερες βλάβες όπως εσχάρες, απανθράκωση κτλ
Πρώτες βοήθειες
Όταν διαπιστώσουμε ότι το παιδί μας έχει κάποιον τραυματισμό, καταρχάς χρειάζεται ψυχραιμία, διότι ο πανικός μεταδίδεται και στα παιδιά και οξύνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Το δεύτερο βήμα είναι να διακρίνουμε εάν πρόκειται για κάποιον σοβαρό τραυματισμό. Ο πιο άμεσος τρόπος να καταλάβουμε αν έχει τραυματιστεί κάποιος τένοντας, οστό ή άρθρωση, είναι να βάλουμε το παιδί μας να κουνήσει το μέλος που έχει τραυματιστεί. Για παράδειγμα, αν πρόκειται για έναν τραυματισμό σε κάποιο δάχτυλο, βάλτε το παιδί σας να κουνήσει όλα τα δάχτυλα επανειλημμένα, να κάνει μπουνιά και να τεντώσει όλα τα δάχτυλα. Εφόσον ο τραυματισμός είναι επιφανειακός, όλα τα δάχτυλα θα κουνιούνται φυσιολογικά και η κίνηση δε θα συνοδεύεται από πόνο. Για να ελέγξετε αν έχει τραυματιστεί ένα νεύρο, τσιμπήστε τις ράγες των δαχτύλων ελαφρά με το νύχι σας και ρωτήστε αν το παιδί σας αντιλαμβάνεται το τσίμπημα το ίδιο σε όλα τα δάχτυλα.
Στη συνέχεια χρειάζεται καθαρισμός και επίδεση. Καθαρίστε πρώτα τα χέρια σας με σαπούνι και νερό και επιπρόσθετα με κάποιο ήπιο απολυμαντικό χεριών, εάν υπάρχει. Στη συνέχεια, πρέπει να καθαρίσετε το τραύμα του παιδιού σας. Εάν πρόκειται για κάποιο ρυπαρό τραυματισμό, που ενδεχομένως εμπεριέχει χώματα, χορτάρια και άλλες ακαθαρσίες, πλύνετε αρχικά το τραύμα με άφθονο κρύο νερό βρύσης χωρίς σαπούνι.
Η απολύμανση του τραύματος είναι καλό να γίνεται, αλλά δεν είναι απαραίτητη. Το βασικό είναι να γίνεται σωστά. Το οινόπνευμα ως απολυμαντικό απαγορεύεται, το ίδιο και το βαμβάκι. Το οινόπνευμα από τη μια δε σκοτώνει όλα τα μικρόβια και από την άλλη προκαλεί αγγειοδιαστολή που μπορεί να χειροτερέψει την αιμορραγία. Το μπλε οινόπνευμα είναι τοξικό και επικίνδυνο για ιατρική χρήση. Το καθαρό οινόπνευμα είναι επίσης τοξικό, όταν έρθει σε επαφή με ανοιχτούς τραυματισμούς. Όσον αφορά το βαμβάκι, πάντα κολλάνε ίνες από βαμβάκι μέσα στο τραύμα, οι οποίες μένουν μέσα και δρουν ως ξένο σώμα, διαταράσσοντας τη διαδικασία της επούλωσης. Το ιώδιο επίσης δε συνιστάται. Έχει διαπιστωθεί ότι το ιώδιο είναι κυτταροτοξικό, δηλαδή προκαλεί βλάβες στα κύτταρα, διαταράσσοντας την επούλωση του τραύματος. Η χρήση του έχει περιοριστεί σε ειδικές περιπτώσεις επιμολυσμένων τραυμάτων.
Ιδανικά η αντισηψία γίνεται με κάποιο μη αλκοολούχο αντισηπτικό ιστών, όπως είναι το Octenisept ή αυτά με βάση το πολυεξανίδιο (Polyhexanide). Το αντισηπτικό το εφαρμόζουμε απευθείας με τη μορφή σπρέι πάνω στο τραύμα, ή μουσκεύουμε μια αποστειρωμένη γάζα και την εναποθέτουμε απαλά πάνω στο τραύμα, χωρίς να τρίβουμε βίαια για να αποφύγουμε νέα αιμορραγία. Στη συνέχεια ανάλογα με το μέγεθος του τραυματισμού, επιλέγουμε τον τρόπο επίδεσης. Σε μικρούς τραυματισμούς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα απλό κολλητικό επίθεμα, όπως το Hansaplast. Στην περίπτωση εκδοράς ή εγκαύματος τριβής, μπορούμε να επιλέξουμε την υγρή ή τη στεγνή μέθοδο. Στην υγρή μέθοδο, τοποθετούμε ένα βαζελινούχο επίθεμα πάνω στον τραυματισμό και καλύπτουμε με αποστειρωμένες γάζες, τις οποίες τις στερεώνουμε με ελαστικό επίδεσμο ή αυτοκόλλητη ταινία. Στη στεγνή μέθοδο, αφήνουμε το τραύμα ανοιχτό, ώστε να στεγνώσει από μόνο του και να κάνει κρούστα. Το αν θα επιλέξει κανείς τη μια ή την άλλη μέθοδο είναι θέμα προτίμησης και διαθέσιμων υλικών, ωστόσο σε σημεία τριβής όπως στα γόνατα, η κλειστή υγρή μέθοδος είναι πιο άνετη για το παιδί.
Τι κάνουμε στην περίπτωση όμως ενός θλαστικού τραύματος; Εάν είμαστε σίγουροι ότι το τραύμα είναι τελείως επιφανειακό και σχετικά μικρό, μπορούμε αφού εφαρμόσουμε την παραπάνω μέθοδο καθαρισμού και αντισηψίας, να συμπλησιάσουμε τα χείλη του τραύματος με ειδικές κολλητικές ταινίες – συστήματα σύγκλεισης τραύματος (Steri strips) και στη συνέχεια να κλείσουμε το τραύμα με αποστειρωμένες γάζες ή με αυτοκόλλητα επιθέματα (Hansaplast). Σε περίπτωση βαθιού τραυματισμού, μη διακινδυνέψετε να λάβετε από μόνοι σας ιατρικές πρωτοβουλίες για το παιδί σας. Απευθυνθείτε καλύτερα σε κάποιον ειδικό, κατά προτίμηση κάποιον ιατρό με εμπειρία σε παιδικούς τραυματισμούς.
Εφόσον υπάρχει σοβαρός τραυματισμός και υποψιάζεστε ότι έχει τραυματιστεί κάποιο αγγείο, νεύρο, οστό ή άλλο όργανο, καλέστε άμεσα ένα ασθενοφόρο. Η αρτηριακή αιμορραγία διαπιστώνεται από την παλμική έξοδο του αίματος από το τραύμα. Αντίθετα στη φλεβική αιμορραγία το αίμα έχει πιο σκούρο χρώμα και έχει σχετικά σταθερή ροή. Για να σταματήσετε μια μεγάλη αιμορραγία, τοποθετήστε αποστειρωμένες γάζες πάνω στο τραύμα και εφαρμόστε εξωτερική πίεση. Εφόσον είναι δυνατό, μπορείτε να τυλίξετε το τραυματισμένο μέλος σφιχτά με έναν ελαστικό επίδεσμο. Η επίδεση αυτή μπορεί να παραμείνει για περίπου 1 ώρα, χωρίς να προκαλέσει βλάβες στο άκρο.
Μια ειδική περίπτωση είναι οι λεγόμενοι ρυπαροί τραυματισμοί, κατά τους οποίους μεταφέρονται αρκετά μικρόβια και ξένα σώματα μέσα στο τραύμα, αυξάνοντας σημαντικά την πιθανότητα φλεγμονής. Βασική προϋπόθεση για την προστασία του παιδιού σας είναι να έχει κάνει αντιτετανικό εμβόλιο και να επαναλαμβάνει τις αναμνηστικές δόσεις ως ενήλικας. Επίσης, τραυματισμοί από ζώα όπως γάτες και σκύλοι έχουν μεγάλο μικροβιακό φορτίο και πολύ μεγάλο ποσοστό φλεγμονών. Στις περιπτώσεις αυτές, ακόμα και αν πρόκειται για μικρό τραυματισμό, συνιστάται η παρακολούθηση και ενδεχομένως χειρουργικός καθαρισμός από κάποιον κατάλληλο χειρουργό. Η προληπτική χειρουργική εξαίρεση είναι πολλές φορές πολύ προτιμότερη από την κωλυσιεργία, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε άκρως επικίνδυνες φλεγμονές.
Η ρινορραγία μπορεί επίσης να είναι αποτέλεσμα τραυματισμού στη μύτη. Αρχικά θα πρέπει να ελέγξετε εάν έχει σπάσει η μύτη. Πιέστε με του δυο αντίχειρες τα δυο ρινικά οστά, στο ύψος των ματιών και προσπαθήστε να τα μετακινήστε δεξιά και αριστερά. Εφόσον δεν υπάρχει πόνος ή αισθητή μετακίνηση των οστών, το κάταγμα μάλλον αποκλείεται. Για να σταματήσετε την αιμορραγία, πιέστε εξωτερικά τη μύτη για 1 λεπτό, κρατώντας το κεφάλι του παιδιού ελαφρώς προς τα πίσω. Εάν υπάρχει αθρόα αιμορραγία, υπάρχει κίνδυνος να περάσει πολύ αίμα στο στομάχι κρατώντας το κεφάλι προς τα πίσω, που μπορεί να προκαλέσει εμετό. Εφόσον η ρινορραγία συνεχίζεται μετά το λεπτό, πιθανόν χρειάζεται να γίνει ταμπονάρισμα. Μη χρησιμοποιείτε βαμβάκι ή χαρτί, εκτός κι αν δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Ιδανικά τοποθετήστε μια γάζα όσο μπορείτε πιο βαθιά, κρατώντας την άκρη της πάντα έξω από τη μύτη και επαναλάβετε τη διαδικασία με το πάτημα για 1 λεπτό. Εάν πάλι δε σταματήσει, επισκεφτείτε κάποιον αρμόδιο ιατρό.
Σε περίπτωση εγκαύματος, βάλτε το σημείο κάτω από δροσερό τρεχούμενο νερό. Ιδανικά η θερμοκρασία του νερού πρέπει να είναι 17° C, διότι το παγωμένο νερό μπορεί να προκαλέσει κρυοπαγήματα, ενώ το κρύο νερό υποθερμία, διότι το έγκαυμα διαταράσσει την ομοιόσταση του δέρματος. Όχι οδοντόκρεμες, κρεμμύδια ή άλλες κρέμες! Εάν δείτε έγκαυμα με φουσκάλες, απλά τοποθετήστε αποστειρωμένες γάζες εάν υπάρχουν ή μια καθαρή πετσέτα, μέχρι να μεταφέρετε το παιδί σας στον κατάλληλο ιατρό. Τις φουσκάλες μην τις ανοίγετε, μη τις τρυπάτε και μην αφήσετε κανέναν να τις τρυπήσει, ακόμα κι αν είναι ιατρός. Κάτω από τις φουσκάλες υπάρχει υγρό το οποίο είναι στείρο, δηλαδή χωρίς μικρόβια. Κάθε απόπειρα για αδειάσουμε το υγρό μπορεί να γίνει εστία μικροβίων με πολύ άσχημα επακόλουθα.
Τι πρέπει να περιέχει το κουτί πρώτων βοηθειών
– Αποστειρωμένες γάζες σε διαστάσεις 5χ5 και 10χ10 εκ
– Ελαστικούς επιδέσμους, διαστάσεων 5, 10 και 15 εκ
– Βαζελινούχα επιθέματα
– Αντισηπτικό δέρματος και ιστών, για παράδειγμα σπρέι Octenisept
– Αυτοκόλλητα επιθέματα, πχ Hansaplast
– Αυτοκόλλητες ταινίες Steristrips
Συνολικό κόστος: περίπου 20-25€
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και αποφοίτησε από το Αμερικάνικο κολλέγιο Ανατόλια. Σπούδασε στην ιατρική σχολή Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια εργάστηκε από το 2005 μέχρι το 2014 ως πλαστικός χειρουργός στη Γερμανία, όπου αφού ολοκλήρωσε την ειδικότητά του, εργάστηκε για 2 χρόνια ως υποδιευθυντής σε κλινική πλαστικής χειρουργικής. Από το 2013 διατηρεί ιατρείο πλαστικής χειρουργικής στη Θεσσαλονίκη και εξειδικεύεται στην πλαστική χειρουργική, την αισθητική χειρουργική και τη μικροχειρουργική. Είναι σούπερ μπαμπάς από το 2013.
