Προλαμβάνοντας την παιδική και εφηβική παχυσαρκία

264b6374a448c9fc5f7e10953a07f38b

Το πρόβλημα της παχυσαρκίας μπορεί να εμφανισθεί ήδη από τη νηπιακή ηλικία, ενώ σύμφωνα με μελέτες ξεκινούν οι καταβολές του από την εμβρυϊκή ηλικία.

Γι’ αυτό το λόγο οι γονείς οφείλουν πάνω από όλα να υιοθετήσουν υγιή μοντέλα ως προς τη διατροφή και την άσκηση, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν το φαγητό ως ανταμοιβή ή τιμωρία στα παιδιά τους.

γράφει η Δρ. Αντωνία Δασταμάνη, Παιδίατρος / Υπεύθυνη του τμήματος Παιδικής Παχυσαρκίας της Μονάδας Ενδοκρινολογίας Μεταβολισμού και Διαβήτη της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Η αυξανόμενη συχνότητα της παιδικής παχυσαρκίας έχει πολυπαραγοντικά αίτια και δεν μπορεί να αποδοθεί μεμονωμένα σε γενετικά ή περιβαλλοντικά αίτια. Μελέτες έδειξαν ότι η πολύ χαμηλή πρόσληψη θερμίδων και πρωτεΐνης στο πρώτο 6μηνο της κύησης και το κάπνισμα της μητέρας στη διάρκεια της κύησης φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο της παιδικής παχυσαρκίας. Στη βρεφική ηλικία το πολύ χαμηλό βάρος γέννησης και το πολύ υψηλό βάρος γέννησης σχετίζονται με υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας.

Όσον αφορά τη βρεφική διατροφή, η χορήγηση υψηλότερης περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη (βρεφικό γάλα) όπως και η ενωρίς χορήγηση στερεών τροφών (προ των 4 μηνών) σχετίζονται με υψηλότερη πρόσληψη βάρους τα πρώτα 2 χρόνια ζωής. Στην παιδική και εφηβική ηλικία έχει παρατηρηθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες δραματική αλλαγή στον τρόπο ζωής (διατροφικές συνήθειες και μείωση φυσικής δραστηριότητας) που οδήγησε σε αύξηση του ποσοστού παιδικής παχυσαρκίας. Τα γονίδια παίζουν ρόλο στην αποθήκευση του λίπους σε συνδυασμό όμως με τον καθιστικό τρόπο ζωής και την υπερθερμιδική δίαιτα. Υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις που η παχυσαρκία οφείλεται σε γενετική βλάβη, αφορούν όμως μικρό ποσοστό, σχετίζονται με σοβαρή και με ενωρίς εμφάνιση παχυσαρκία και συνοδεύονται και από άλλα παθολογικά ευρήματα (μορφολογικά στίγματα, διαταραχές ρυθμού αύξησης).

Οι γονείς παίζουν καθοριστικό ρόλο καθώς οι διατροφικές τους συνήθειες και η τακτική αθλητική τους δραστηριότητα αποτελεί ισχυρό θετικό πρότυπο για τα παιδιά τους. Το υγιές σωματικό πρότυπο, το παιχνίδι εκτός σπιτιού και η συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες ολόκληρης της οικογένειας αποτελεί σημαντικό μέτρο αντιμέτωπης και πρόληψης της παιδικής παχυσαρκίας. Όχι μόνο τα παιδιά αλλά ολόκληρη η οικογένεια και όσοι ασχολούνται με την ανατροφή των παιδιών πρέπει να συμμετέχουν στα προγράμματα παρέμβασης προκειμένου να επιτευχθούν οι απαραίτητες αλλαγές που θα εξασφαλίσουν επιτυχημένη απώλεια βάρους των παιδιών με διάρκεια. Παιδιά και γονείς πρέπει να ενημερωθούν ότι ο στόχος είναι η προαγωγή αλλαγών στον καθημερινό τρόπο ζωής και όχι η άμεση αλλά βραχείας διάρκειας απώλεια βάρους.

healthy

Τα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά κινδυνεύουν να παραμείνουν παχύσαρκοι ενήλικες και να εμφανίσουν σε μικρότερη ηλικία το πλήρες Μεταβολικό Σύνδρομο και τις επιπλοκές του, δηλαδή μια ομάδα μεταβολικών διαταραχών (αρτηριακή υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, υπεργλυκαιμία, κεντρικού τύπου παχυσαρκία) που δρουν συνεργικά στην μακροπρόθεσμη ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Η σημαντική αλλαγή του τρόπου ζωής και της διατροφής των σύγχρονων Ελληνόπουλων τα φέρνει στις υψηλότερες θέσεις της παιδικής παχυσαρκίας παγκοσμίως.

Αναλυτικότερα: 

– Ο αυξημένος χρόνος παρακολούθησης τηλεόρασης ή computer games, αντί για παιχνίδι στη γειτονιά

– Ο φόβος των γονέων να παίξουν τα παιδιά τους στη γειτονιά ως μη ασφαλής

– Η αυξημένη συχνότητα παρακολούθησης τηλεόρασης οδηγεί σε μειωμένη σωματική άσκηση και κατανάλωση υπερθερμιδικών προϊόντων που διαφημίζονται στην τηλεόραση

– Η αυξημένη κατανάλωση αναψυκτικών, γευμάτων fast-food, delivery, το συχνό τσιμπολόγημα, καταλήγουν σε υπερθερμιδική διατροφή

overweight-brother-and-sister-sitting-side-by-side-on-a-sofa-eating-10907048twvdb

Έτσι η Επιτροπή κλινικών κατευθυντήριων οδηγιών της Ενδοκρινολογικής Κοινότητας τονίζει ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στα μέτρα πρόληψης της παιδικής παχυσαρκίας και προτείνει τα ακόλουθα:

– Αποκλειστικός μητρικός θηλασμός τουλάχιστον τους πρώτους 6 μήνες της ζωής

– Τα σχολεία να παρέχουν καθημερινά τουλάχιστον 60 λεπτά ενδιάμεσης έως εντατικής άσκησης σε όλες τις τάξεις

– Οι γιατροί να εκπαιδεύουν το παιδί και τους γονείς του για τις σωστές διατροφικές συνήθειες και την αναγκαιότητα αυξημένης φυσικής δραστηριότητας

– Περιορισμός της πρόσβασης των παιδιών σε ανθυγιεινές επιλογές φαγητού στο σχολείο

– Στρατηγική περιορισμού διαφήμισης ανθυγιεινών τροφίμων που απευθύνονται σε παιδιά

– Αναδιαμόρφωση των κοινοτήτων προκειμένου να αυξηθούν οι ευκαιρίες για ασφαλή πρόσβαση στα σχολεία περπατώντας ή με το ποδήλατο, για αθλητικές δραστηριότητες και για ψώνια στη γειτονιά

obesity2

Τα σχολεία πρέπει να έχουν ενεργό ρόλο με τους ακόλουθους τρόπους:

– να παρέχουν καθημερινά άσκηση σε όλες τις τάξεις

– να εκπαιδεύουν τα παιδιά από ειδικούς για τις επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας τις άμεσες και τις απώτερες στην ενήλικο ζωή, για τις σωστές διατροφικές συνήθειες και την αναγκαιότητα αυξημένης φυσικής δραστηριότητας

– να περιορίζουν την πρόσβαση των παιδιών σε ανθυγιεινές επιλογές φαγητού στο σχολείο

Η αναδιαμόρφωση των κοινοτήτων προκειμένου να αυξηθούν οι ευκαιρίες για αθλητικές δραστηριότητες αλλά και για την ασφαλή πρόσβαση στα σχολεία με τα πόδια ή με το ποδήλατο θα μπορούσε να αποφέρει σημαντικά οφέλη.

childhood-obesity

Απαραίτητη είναι η κατανάλωση των σωστών θερμίδων ημερησίως ανά ηλικία, η επαρκής κατανάλωση όλων των ομάδων τροφίμων της διατροφικής πυραμίδας με τη σωστή συχνότητα και τη σωστή ποσότητα. Αναλυτικότερα, η επιτροπή κλινικών κατευθυντήριων οδηγιών της Ενδοκρινολογικής Κοινότητας  προτείνει:

– περιορισμό των προσλαμβανόμενων πλούσιων σε θερμίδες και φτωχών σε θρεπτικά συστατικά τροφών ( αναψυκτικά, χυμοί, fast foods)

– αποκλειστικό μητρικό θηλασμό τουλάχιστον τους πρώτους 6 μήνες ζωής

– περιορισμό των προσλαμβανόμενων ημερήσιων θερμίδων μέσω ελέγχου των μερίδων του φαγητού

– μείωση των προσλαμβανόμενων κεκορεσμένων λιπαρών σε παιδιά ηλικίας άνω των 2 ετών

– αύξηση των προσλαμβανόμενων φυτικών ινών, φρούτων και λαχανικών

– κατανάλωση τακτικών γευμάτων σε σταθερές ώρες, ιδιαίτερα το πρωινό και αποφυγή του συνεχούς «τσιμπολογήματος» κατά τη διάρκεια της ημέρας και ιδιαίτερα μετά το σχολείο

Top-Tips-Familes-Exercise-08-15-12

Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) ή ΒΜΙ (Body Mass Index) είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αξιολόγησης της παχυσαρκίας με τη βοήθεια των διαγραμμάτων. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ορίζεται:

– Υπέρβαρος ενήλικας με ΒΜΙ ≥ 25
– Παχύσαρκος με ΒΜΙ ≥ 30

– Υπέρβαρα παιδιά και έφηβοι (2-19 ετών) με ΒΜΙ ≥ 85η και ≤ 95η εκατοστιαία θέση για παιδιά της ίδιας ηλικίας και φύλου
– Παχύσαρκα παιδιά και έφηβοι (2-19 ετών) με ΒΜΙ ≥ 95η εκατοστιαία θέση για παιδιά της ίδιας ηλικίας και φύλου.

Ο δείκτης μάζας σώματος μετράει την αναλογία ύψους και βάρους, διαιρώντας το βάρος σε κιλά με το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα. Για παράδειγμα αν το ύψος σας είναι 1.82 μέτρα, ο διαιρέτης θα είναι (1.82 x 1.82) = 3.3124. Εάν το βάρος σας είναι 70.5 κιλά, τότε το BMI θα είναι 21.3 (70.5 / 3.3124)