This 1973 photo of five children playing in a Detroit suburb has gone viral on the Internet. The children were Rhonda Shelly, 3 (from left), Kathy Macool, 7, Lisa Shelly, 5, Chris Macool, 9, and Robert Shelly, 6.
Όταν λέω ότι ερευνώ την επιρροή που έχει η σειρά γέννησης των παιδιών στην οικογένεια στην προσωπικότητά τους, συνήθως έρχομαι αντιμέτωπος με αμήχανα βλέμματα.
Ναι, φαίνεται προφανές, σαν να μελετάς γιατί ο ουρανός είναι γαλάζιος. Δεν είναι κοινή λογική;
Πολλά δημοφιλή βιβλία επικαλούνται τη σειρά γέννησης για να καταλήξουν σε ποικίλες συμβουλές: αυτογνωσίας, σχέσεων, επαγγελματικού προσανατολισμού ή και ανατροφής των παιδιών, με τίτλους όπως «Σειρά Γέννησης: Γιατί είσαι έτσι όπως είσαι», (The Birth Order Book: Why You Are the Way You Are)(Revell, 2009).
Οι εφημερίδες και οι πρωινές ειδησεογραφικές εκπομπές φιλοξενούν συζητήσεις σχετικά με την σημασία των τελευταίων ευρημάτων της έρευνας («Τα μικρότερα παιδιά επιδεικνύουν πιο ριψοκίνδυνη συμπεριφορά.
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς;»), πετώντας και κάποια περιστασιακά ευρήματα, του τύπου «Ξέρατε ότι 21 από τους 23 αστροναύτες που ταξίδεψαν στο διάστημα είναι πρωτότοκα παιδιά;».
Όταν όμως οι επιστήμονες μελετούν ενδελεχώς τα στοιχεία, οι αποδείξεις δεν επαρκούν.
Για την ακρίβεια, μέχρι πολύ πρόσφατα δεν υπήρχαν πειστικά ευρήματα που να συνδέουν την σειρά γέννησης ενός παιδιού μέσα στην οικογένεια με την προσωπικότητα ή την συμπεριφορά του.
Όμως, δύο έρευνες των τελευταίων τριών ετών αποκάλυψαν μετρήσιμα στοιχεία: η θέση μας στην οικογένεια πράγματι επηρεάζει τόσο το IQ μας όσο και την προσωπικότητα μας. Ίσως είναι ώρα να επαναξιολογήσουμε την σημασία της σειράς γέννησης ως παράγοντα επιρροής στην εξέλιξη μας.
Το μέγεθος μετράει
Πριν αναλύσουμε τα νέα ευρήματα, θα ήταν χρήσιμο να εξηγήσουμε γιατί έρευνες δεκαετιών, που φαίνονταν να καταδεικνύουν την επιρροή της σειράς γέννησης στην προσωπικότητα, απεδείχθησαν προβληματικές.
Για να το θέσουμε απλά, η σειρά γέννησης συνδέεται -με περίπλοκο τρόπο- με το μέγεθος της οικογένειας. Το παιδί μίας δίτεκνης οικογένειας έχει 50% πιθανότητες να είναι πρωτότοκο, ενώ το παιδί μίας οικογένειας με πέντε παιδιά έχει μόνο 20% πιθανότητες να είναι πρωτότοκο.
Επομένως, το γεγονός ότι οι 21 από τους 23 αστροναύτες ήταν πρωτότοκοι, μπορεί πολύ απλά να οφείλεται στο γεγονός ότι προέρχονται από μικρότερες οικογένειες και όχι επειδή τα πρωτότοκα παιδιά έχουν κάποιες ιδιαίτερες ικανότητες που τα καθιστούν πιο ικανά να γίνουν αστροναύτες (βεβαίως, μπορεί τα πρωτότοκα παιδιά πράγματι να έχουν κάποιες ιδιαίτερες ικανότητες που να τα καθιστούν πιο ικανά να γίνουν αστροναύτες, αλλά αυτό απλά δεν μπορεί να αποδειχθεί με βάση αυτή τη συσχέτιση).
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που το μέγεθος της οικογένειας επηρεάζει τις επιλογές και την προσωπικότητα μας. Σε μία μεγαλύτερη οικογένεια, οι πόροι των γονιών (χρήματα, χρόνος και προσοχή) μοιράζονται σε περισσότερα παιδιά.
Ίσως πιο ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι το μέγεθος της οικογένειας σχετίζεται με πολλούς σημαντικούς κοινωνικούς παράγοντες, όπως η εθνικότητα, το μορφωτικό επίπεδο και η οικονομική κατάσταση.
Για παράδειγμα, είναι αποδεδειγμένο ότι οι οικονομικά πιο ευκατάστατοι και μορφωτικά ανώτεροι γονείς, συνήθως, κάνουν λιγότερα παιδιά.
Αν οι αστροναύτες είναι πιο πιθανό να προέρχονται από μορφωμένους και οικονομικά ευκατάστατους γονείς, τότε είναι πιο πιθανό να προέρχονται από μικρότερες οικογένειες και, κατά συνέπεια, να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι πρωτότοκοι.
Από τα περίπου 65,000 ακαδημαϊκά κείμενα σχετικά με την σειρά γέννησης που έχουν καταχωρηθεί στο Google Scholar, τα περισσότερα πάσχουν από αυτό το πρόβλημα, που καθιστά τα ευρήματα των ερευνών τους μη συμπερασματικά.
Πολλές από τις υπολειπόμενες μελέτες δεν δείχνουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα για την επιρροή της σειράς γέννησης.
Το 1983, οι ψυχίατροι Cecile Ernst και Jules Angst, του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης, κατέληξαν, μετά από ενδελεχή επανεξέταση των ως τότε ερευνών και της βιβλιογραφίας, ότι οι θεωρίες για την επιρροή της σειρά γέννησης στην προσωπικότητα δεν υποστηρίζονταν από τα ερευνητικά ευρήματα.
Το 1998, η ψυχολόγος Judith Rich Harris δημοσίευσε ακόμα μία εμπεριστατωμένη επίθεση κατά της συγκεκριμένης θεωρίας στο The Nurture Assumption (Free Press).
Το 2003, ο γνωσιακός επιστήμονας Steven Pinker του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, έκρινε απαραίτητο να αφιερώσει μόνο 2 σελίδες από την 439 σελίδων μελέτη του σχετικά με το θέμα των κληρονομικών ή επίκτητων χαρακτηριστικών, The Blank Slate(Penguin), απορρίπτοντας την σειρά γέννησης ως μη σχετική.
Νέα στοιχεία
Ωστόσο, η κατάσταση, έως το 2003, σχετικά με την θεωρία της επιρροής της σειράς γέννησης στην εξέλιξη του ατόμου χαρακτηριζόταν περισσότερο από την απουσία σημαντικών αποδεικτικών στοιχείων και όχι από αποδεικτικά στοιχεία απουσίας επιρροής.
Τα τελευταία, όμως, χρόνια έχουν προκύψει αρκετά στοιχεία που υποστηρίζουν την συγκεκριμένη θεωρία.
Το 2007, οι Νορβηγοί επιδημιολόγοι Petter Kristensen και Tor Bjerkedal δημοσίευσαν μελέτη η οποία καταδεικνύει μία μικρή, αλλά αξιόπιστη, αρνητική συσχέτιση μεταξύ της σειράς γέννησης και του IQ: όσα περισσότερα μεγαλύτερα αδέλφια έχει κανείς, τόσο χαμηλότερο το IQ του.
Το κατά πόσο η σειρά γέννησης επηρεάζει τη νοημοσύνη είναι ένα θέμα που συζητείται από το τέλη του 19ου αιώνα, όμως το μέγεθος αυτής της μελέτης (δείγμα 250,000 Νορβηγών) και οι αυστηροί στατιστικοί έλεγχοι για το μέγεθος της οικογένειας, καθιστούν την συγκεκριμένη έρευνα ιδιαίτερα αξιόπιστη.
Το 2009, οι συνάδελφοι μου και εγώ δημοσιεύσαμε στοιχεία που καταδεικνύουν ότι η σειρά γέννησης επηρεάζει την επιλογή των φίλων και συζύγων. Οι πρωτότοκοι πιο συχνά σχετίζονται με άλλους πρωτότοκους, τα «μεσαία» αδέλφια με άλλα «μεσαία» αδέλφια, τα μικρότερα παιδιά στην οικογένεια με άλλα μικρότερα παιδιά και τα μοναχοπαίδια με μοναχοπαίδια.
Επειδή το φαινόμενο αυτό αποδείχθηκε στατιστικά, ανεξάρτητα από το μέγεθος της οικογένειας, είναι απίθανο να επηρεάζεται από παράγοντες όπως η κοινωνική τάξη και η εθνικότητα.
Το αποτέλεσμα αυτό είναι ακριβώς ότι θα περιμέναμε αν υποθέσουμε ότι η σειρά γέννησης πράγματι επηρεάζει την προσωπικότητα.
Παρά την κοινή πεποίθηση ότι τα ετερώνυμα έλκονται, στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι τείνουν να μοιάζουν με τους/τις συζύγους τους ως προς την προσωπικότητα.
Αν υπάρχει στατιστικός συσχετισμός ανάμεσα στις προσωπικότητες των συζύγων, καθώς και ανάμεσα στην προσωπικότητα και στην σειρά γέννησης, τότε πρέπει να υπάρχει στατιστικός συσχετισμός ανάμεσα στην επιλογή συζύγου και στην σειρά γέννησης.
Τελικά, τα στοιχεία δείχνουν να συγκλίνουν με την διαισθητική μας αντίληψη ότι η θέση μας στην οικογένεια επηρεάζει την εξέλιξη μας. Οι λεπτομέρειες του τρόπου με τον οποίο συμβαίνει αυτό, παραμένουν ασαφείς.
Η Νορβηγική έρευνα καταδεικνύει μία μικρή επίδραση στη νοημοσύνη.
Η μελέτη της επιλογής φίλων και συζύγων αποδεικνύει επίσης, ότι τα πρωτότοκα, τα «μεσαία», τα μικρότερα παιδιά και τα μοναχοπαίδια διαφέρουν μεταξύ τους με κάποιο τρόπο αλλά δεν καταδεικνύει με ποιο τρόπο.
Και παρόλο που, για τα επιστημονικά δεδομένα, το μέγεθος αυτών των ερευνών είναι επαρκές, είναι αρκετά μικρές ώστε να αποτελέσουν οδηγό για το πώς θα έπρεπε κανείς να σχεδιάζει τα προγράμματα εισαγωγής στα πανεπιστήμια, να προσεγγίζει την ανεύρεση συντρόφου ή να οργανώσει την διαδικασία επιλογής στη NASA!
Η επιστημονική κοινότητα θα συνεχίσουν να ερευνούν το θέμα.
Βέβαια, στην έρευνα είναι πάντα αποδεκτό να λέει κανείς ότι το θέμα «χρήζει περισσότερης έρευνας», αλλά με δεδομένο ότι στη ζωή τα πράγματα δεν μπορούν να περιμένουν -πρέπει να επιλέξουμε σύντροφο, να αποκτήσουμε αυτογνωσία, να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας, σήμερα- καλό είναι να ευαισθητοποιηθούμε στο συγκεκριμένο θέμα, ακόμα κι αν πολλά από αυτά που αναφέρονται σε αυτή τη θεωρία δεν έχουν ακόμη αποδειχθεί πειραματικά.
Σημείωση: Ο συγγραφέας του άρθρου, Joshua K. Hartshorne, είναι διδακτορικός φοιτητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ των ΗΠΑ.
