Για κάποιους γονείς τα όρια μεταξύ της φροντίδας και της υπερπροστασίας είναι τόσο δυσδιάκριτα, που δεν μπορούν να δουν πως το παιδί τους έχει μεγαλώσει και έτσι στέκονται εμπόδιο όχι μόνο στην διαδικασία ωρίμανσης του αλλά και στη ζωή του γενικότερα.
Όταν γεννιέται ένα μωρό οι γονείς του συνηθίζουν να το βλέπουν σαν ένα εύθραυστο και μικροσκοπικό πλασματάκι που απαιτεί τη συνεχή φροντίδα τους και παρουσία τους, ώστε να μην του συμβεί τίποτα κακό. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του άλλωστε αυτός ακριβώς είναι ο ρόλος των γονέων.
Η υπερπροστασία μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα βλαβερή για τη σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού. Οι υπερπροστατευτικοί γονείς τείνουν να εμποδίζουν αθλητικές δραστηριότητες ή απλά παιχνίδια που εμπλέκουν σωματικές δραστηριότητες, από φόβο μήπως το παιδί τους χτυπήσει ή πονέσει. Αδυνατούν να αντιληφθούν ότι η παιδική ηλικία… κατά βάση συνοδεύεται από γρατζουνιές, άτσαλα χτυπήματα κι ατυχήματα. Εμποδίζοντας το παιδί να συμμετέχει σε τέτοιες δραστηριότητες, αφενός του στερούν την ανάπτυξη των κοινωνικών του και άλλων δεξιοτήτων και αφετέρου του προκαλούν συνέπειες… πολύ πιο βλαβερές από μια μελανιά, μια γρατζουνιά ή ένα χτύπημα. Με απλά λόγια, μπορούμε να πούμε ότι οι γονείς που εμπλέκονται σε όλες τις δραστηριότητες του παιδιού προσπαθώντας να το προστατεύσουν, κάνουν τελικά περισσότερο κακό από ότι καλό.
Προσπαθούν να προστατεύσουν το παιδί προσφέροντας του δικαιολογίες, για τους κακούς βαθμούς που πήρε στο σχολείο, για βραβεία που δεν πήρε σε καλλιτεχνικές ή αθλητικές δραστηριότητες ή για τα «κακά» παιδιά που το μαλώνουν. Προκειμένου να το «δικαιολογήσουν», παρουσιάζουν στο παιδί έναν «κακό» κόσμο που είναι εναντίον του.
Ένα παιδί που οι γονείς του δεν το αφήνουν να παίξει, από φόβο μην χτυπήσει, του προκαλούν καταρχήν συναισθήματα μειονεξίας και απογοήτευσης, αφού του στερούν την συμμετοχή σε δραστηριότητες που προκαλούν ευχαρίστηση στα παιδιά, και κατά συνέπεια, εμποδίζουν την ομαλή και σταδιακή κοινωνικοποίηση του. Έτσι τα παιδιά αυτά, και ως ενήλικες, συνήθως θα έχουν χαμηλή κοινωνική δραστηριότητα και θα είναι πιο δύσκολο να αναπτύξουν κοινωνικές σχέσεις. Μακροπρόθεσμα θα βρουν έναν σύντροφο εξίσου υπερπροστατευτικό με τους γονείς τους, μιας και θα είναι πραγματικά αδύνατο για αυτούς να υπάρξουν μόνοι τους χωρίς τη συνεχή παρέμβαση και φροντίδα των άλλων. Θα είναι ενήλικες με χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση.
Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι πρέπει να αφήσουμε τα παιδιά ελεύθερα να κρίνουν μόνα τους τους πιθανούς κινδύνους σχετικά με την όποια δραστηριότητα και σίγουρα πρέπει να υπάρχει ο έλεγχος από τους γονείς σε συγκεκριμένα, βέβαια, όρια. Ο γονέας πρέπει να ξέρει που είναι το παιδί, τι δραστηριότητες έχει, με ποιους φίλους κάνει παρέα και να θέτει ορισμένους κανόνες. Αυτό που δεν είναι ωφέλιμο όμως, είναι να βρίσκεται συνέχεια κολλημένος στο παιδί, απλά και μόνο στη περίπτωση που κάτι έκτακτο ή κακό θα συμβεί.
Η υπερπροστασία πνίγει τα παιδιά και τα αφήνει κυριολεκτικά ανώριμα. Στέλνει ένα μήνυμα στα παιδιά πως είναι ανίκανα να κάνουν κάτι μόνα τους. Τα καθιστά εξαρτώμενα, εσωστρεφή, χωρίς αυτοσεβασμό, χωρίς τη δυνατότητα να λαμβάνουν μόνα τους αποφάσεις. Άρα, τους στερεί την ωρίμανση, που ακολουθεί τη μάθηση μέσω και των λανθασμένων αποφάσεων που το παιδί είναι λογικό κάποια στιγμή να πάρει, η οποία όμως θα το βοηθήσει να εντοπίζει και να θέτει σε λειτουργία το ίδιο τους απαραίτητους μηχανισμούς άμυνας για να προστατευτεί.
Οι γονείς πρέπει να θυμούνται ότι οι φόβοι τους μεταβιβάζονται και υιοθετούνται με τα χρόνια από τα παιδιά, που μαθαίνουν να αποφεύγουν δραστηριότητες από φόβο μην πληγωθούν σωματικά ή ψυχικά. Αυτό μεταφράζεται σταδιακά σε πλήρη έλλειψη εμπειριών, εμπειριών ζωής.
Ειδικά τα μεγαλύτερα παιδιά, δεν αντιλαμβάνονται την υπερπροστασία ως αγάπη των γονέων, αλλά ως έλλειψη εμπιστοσύνης προς αυτά. Αυτό μπορεί να προκαλέσει σοβαρότατα προβλήματα στις οικογενειακές σχέσεις. Οι απαγορεύσεις και οι ιδιαίτερα αυστηροί έλεγχοι και κανόνες στην εφηβεία μπορεί να προκαλέσουν τραγικά αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ο έφηβος μπορεί να αντισταθεί προς τους γονείς του και προς την έλλειψη εμπιστοσύνης που του δείχνουν, υιοθετώντας ακριβώς αυτήν την συμπεριφορά που οι γονείς θέλουν να αποτρέψουν. Έτσι, μπορεί ως αντίδραση να κάνει κατάχρηση ουσιών (κάπνισμα, αλκοόλ, ναρκωτικά), να έχει φίλους που δεν εγκρίνουν οι γονείς του, να ξενυχτά και να είναι ιδιαίτερα επιθετικός. Αυτό, από τον έφηβο εκλαμβάνεται ως μια εκδίκηση προς τους γονείς του για την καταπίεση που έχει υποστεί υπό την ομπρέλα της υπερπροστασίας και για την στέρηση των εμπειριών. Ένα παιδί καταπιεσμένο όταν μεγαλώνει και αποκτά κάποια, έστω, αυτονομία θέλει γρήγορα να ζήσει όλα αυτά που στερήθηκε τόσα χρόνια μαζεμένα. Δεν είναι ασυνήθιστο λοιπόν να υιοθετεί πραγματικά επικίνδυνες συμπεριφορές.
Οι υπερπροστατευτικοί γονείς χρησιμοποιούν την υπερπροστασία σαν κάλυψη των δικών τους ανασφαλειών και της χαμηλής αυτοπεποίθησης τους, αναφορικά με το ερώτημα που τους βασανίζει: αν είναι καλοί γονείς. Προσπαθώντας να αποδείξουν πολλές φορές ότι πράγματι είναι καλοί γονείς, καταφεύγουν σε υπερβολές.
Συμβουλές προς τους γονείς
– Να γνωρίζετε τις δραστηριότητες και τις παρέες των παιδιών σας, χωρίς να εμπλέκεστε σταθερά σε αυτές.
– Φροντίστε τα παιδιά σας να γνωρίζουν κάποιους σταθερούς κανόνες της οικογένειας και να είναι ενήμερα για τις συνέπειες τους. Για παράδειγμα, αν ένα παιδί αργήσει, μπορείτε να το τιμωρήσετε στερώντας του την επόμενη έξοδο, όχι όμως απαγορεύοντας κάθε επόμενη έξοδό του απλά και μόνο επειδή ανησυχήσατε.
– Δείξτε στο παιδί με λόγια και με πράξεις ότι το εμπιστεύεστε. Έτσι, θα το βοηθήσετε να γίνει πραγματικά πιο δυνατό.
– Δώστε χώρο στα παιδιά σας!
– Μην συμπεριφέρεστε στο παιδί σαν να είναι μικρότερης ηλικίας από ότι στην πραγματικότητα είναι, εξαιτίας της υπερπροστασίας.
– Ελέγξτε την υπερπροστασία σας, αν θέλετε το παιδί σας να είναι στο μέλλον ένας ώριμος ενήλικας, με εμπιστοσύνη στον εαυτό του.
Μετά από ένα χρόνο λειτουργίας του superdad, άλλαξαν πολλά… Πλέον δηλώνω νέα μαμά, σύζυγος, επαγγελματίας, νοικοκυρά, νοσοκόμα, ψυχολόγος, παιδαγωγός, ενώ αυτή η λίστα με τους νέους και παλιούς ρόλους δεν έχει τελειωμό… Αυτό που μου αρέσει είναι να αναζητώ και ν’ ανακαλύπτω καθημερινά φρέσκιες ιδέες για γονείς και ό,τι νέο “παίζει” από τον κόσμο των παιδιών!
