Ποια είναι τα σημάδια που δείχνουν πως το παιδί μας περνάει κρίση;
Γράφει η Αριστονίκη Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου, Στον καμβά του δια-λόγου
Εξελικτική Ψυχολόγος
Θα μπορούσε να ειπωθεί πως η κρίση είναι μια κατάσταση προσωρινού χαρακτήρα όπου τα παιδιά εμφανίζουν έκδηλη αναστάτωση και αποδιοργάνωση. Στην ουσία τα παιδιά εμφανίζονται ευάλωτα και αδύναμα να χειριστούν καταστάσεις που μέχρι πρότινος αντιμετώπιζαν.
Ποια είναι όμως τα σημάδια που δείχνουν πως το παιδί μας βρίσκεται σε κρίση;
- δείχνουν εξάντληση
- εμφανίζουν ανεπάρκεια
- κατακλύζονται από άγχος
- εκδηλώνουν ανησυχία
- αίσθημα αβοηθησίας
- νιώθουν ότι δεν έχουν τον έλεγχο
- εγωκεντρικές αντιδράσεις
- έκδηλη ανασφάλεια
- ασαθής και ασυνεπής συμπεριφορά
- νιώθει ανισορροπία
- δεν μπορούν να προσαρμοστούν σε νέες καταστάσεις
Πριν να εμφανισθεί ωστόσο μια συναισθηματική κρίση, προηγείται ένα στρεσογόνο συμβάν. Το στρεσογόνο αυτό συμβάν κάθε άτομο το αντιλαμβάνεται σύμφωνα με τον δικό του τρόπο σκέψης. Η συναισθηματική ένταση που δημιουργεί η κρίση είναι ισχυρή και έτσι το άτομο μπαίνει άθελα του σε έναν φαύλο κύκλο αυξανόμενης έντασης και άγχους.
Σύμφωνα με διάφορους ερευνητές υπάρχουν δύο είδη κρίσεων: οι καταστασιακές κρίσεις και οι αναπτυξιακές κρίσεις. Οι καταστασιακές κρίσεις αφορούν αναπάντεχα και ξαφνικά γεγονότα που απαιτούν από το άτομο άμεση αντίδραση, όπως, σοβαρά ατυχήματα, ξαφνικός θάνατος, σοβαρή ασθένεια, πόλεμος, φυσικές καταστροφές, βίαιες και εχθρικές ενέργειες, ψυχική πάθηση.
Ενώ οι αναπτυξιακές κρίσεις σχετίζονται με ηλικιακά προβλεπόμενες και φυσιολογικές μεταβάσεις όπου το άτομο καλείται να προσαρμοστεί σε νέες συνθήκες. Κρίση μπορεί να βιώνει και ένα παιδί για ιδιοσυγκρασιακούς λόγους ή για ψυχοπαθολογικούς λόγους.
Τα παιδιά βιώνοντας μια κρίση μπορεί να εμφανίσουν διάφορα συμπτώματα ωστόσο οι πιο συνηθισμένες παιδικές αντιδράσεις είναι η συνεχής επανάληψη του γεγονότος μέσα από αρνητικές σκέψεις, η εκδηλούμενη φοβία πως θα ξανασυμβεί αυτό το γεγονός, η απομόνωση από το περιβάλλον του και η τάση προσκόλλησης στους σημαντικούς άλλους.
Πώς αντιδρούν τα παιδιά που βιώνουν συναισθηματικές κρίσεις ανάλογα με την ηλικία τους;
Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας συνήθως παλιμπαιδίζουν υιοθετώντας συμπεριφορές προηγούμενων εξελικτικών σταδίων όπως: νυκτερινή ενούρηση ή εγκόπριση, νευρικότητα, παιδική ομιλία, τραυλισμός, έντονη προσκόλληση στους γονείς, πιπίλισμα αντίχειρα, τικς. Ακόμη, σύγχρονες έρευνες αναδεικνύουν πως τα μικρά παιδιά υιοθετούν τις γονεικές συμπεριφορικές αντιδράσεις αν πρόκειται για καταστασιακού τύπου κρίση.
Στην σχολική ηλικία τα παιδιά που βιώνουν συναισθηματική κρίση παρουσιάζουν σωματικές ενοχλήσεις ή συναισθηματικές δυσκολίες όπως: σχολική άρνηση, ασυνήθιστες κοινωνικά αντιδράσεις, έλλειψη συγκέντρωσης, απομόνωση, σχολική υποεπίδοση.
Στην προεφηβεία και πρώιμη εφηβεία τα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στη ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων τους, ανταγωνισμό με τους άλλους, απομόνωση από φίλους, σχολική φοβία ή σωματικά προβλήματα που σχετίζονται με τον ύπνο, την δυσκοιλιότητα και απροσδιόριστους πόνους. Ενώ στην ύστερη εφηβεία τα παιδιά εμφανίζουν συγκρούσεις με τους άλλους, ανεύθυνη συμπεριφορά, συναισθήματα ανεπάρκειας και δυσκολία προγραμματισμού.
Παρακάτω θα υποδείξω μερικούς τρόπους αντιμετώπισης της συναισθηματικής κρίσης:
- φυσική επαφή (παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας)
- καθησυχαστικές ενέργειες και ρουτίνες (σε όλες τις ηλικίες)
- γνωστική κατανόηση συμβάντος (δεύτερη σχολική ηλικία και εφηβεία)
- ενθάρρυνση λεκτικής έκφρασης σκέψεων και συναισθημάτων (σχολική ηλικία και εφηβεία)
- δομημένες και λιγότερο απαιτητικές δραστηριότητες (σχολική ηλικία και εφηβεία)
- απόδοση νοήματος και κατανόηση της σημασίας της καταστασιακής κρίσης (εφηβεία)
- αντιμετώπιση των συνεπειών (εφηβεία)
- σθεναρή υποστήριξη από το κοινωνικό δίκτυο (σε όλες τις ηλικίες)
- ανάληψη δράσης (εφηβεία)
- ρεαλιστική αναφορά στο πρόβλημα και στόχευση (εφηβεία)
- ανταλλαγή εμπειριών (δεύτερη σχολική ηλικία και εφηβεία)
- ψυχοεκπαίδευση (σε όλες τις ηλικίες)