Η ζωή δεν είναι πάντα ρόδινη. Ακόμα κι οι πιο τυχεροί αυτού του κόσμου κάποιες στιγμές στη ζωή τους θα βιώσουν πόνο, απώλεια, απογοήτευση, άγχος, φόβο, θυμό, απόρριψη, στεναχώρια. Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά.
Παρόλο που συχνά εξιδανικεύουμε στο μυαλό μας την παιδική ηλικία, σαν μια απολύτως ξένοιαστη και χαρούμενη περίοδο, στην πραγματικότητα, σπάνια είναι έτσι. Τα περισσότερα παιδιά, μεγαλώνοντας, θα βιώσουν, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, την αποτυχία, την απογοήτευση, την απόρριψη, την απώλεια, την λύπη και το θυμό, με αφορμή γεγονότα στο σπίτι, στο σχολείο ή στο παιχνίδι.
Όλα τα παιδιά, όσο αγαπημένα και προστατευμένα κι αν είναι, θα έρθει κάποια στιγμή που θα αισθανθούν αποθαρρυμένα, μόνα ή ακόμα και αποτυχημένα. Οι αιτίες μπορεί να ποικίλλουν, από πολύ «μικρής» σημασίας γεγονότα μέχρι πιο σοβαρά: Μπορεί να νιώσουν απόρριψη από τα άλλα παιδιά στο παιχνίδι, να στεναχωρηθούν για κάτι που δεν εξελίχθηκε όπως περίμεναν, να αισθανθούν ντροπή και θυμό γιατί κάποιο άλλο παιδί τους κορόιδεψε, να νιώσουν αποτυχία επειδή δεν κατάφεραν να μπουν στην ομάδα μπάσκετ του σχολείου, να χάσουν ένα κατοικίδιο που αγαπούν ή και ένα αγαπημένο πρόσωπο, να βιώσουν το διαζύγιο των γονιών ή ακόμα να πέσουν θύματα εκφοβισμού και περιθωριοποίησης. Αυτές οι εμπειρίες, όσο ανεπιθύμητες και επίπονες κι αν είναι, είναι σημαντικές, γιατί, εφόσον ξεπεραστούν επιτυχώς, βοηθούν τα παιδιά να χτίσουν αντοχή και να αναπτύξουν ικανότητες αντιμετώπισης οδυνηρών καταστάσεων.
Τα αρνητικά γεγονότα της ζωής, συνήθως προκαλούν έντονα συναισθήματα, λύπης, ντροπής, άγχους ή φόβου, και αντιδράσεις αυτοπροστασίας, όπως διαμαρτυρία, επιθετικότητα ή απόσυρση, όμως, σε ένα ψυχικά υγιές παιδί, αργά ή γρήγορα, ανάλογα πάντα με τη σοβαρότητα και την έκταση του γεγονότος, τα συναισθηματικά τραύματα θα «γιατρευτούν» και θα ξεπεραστούν.
Ως γονείς, είναι αδύνατον να προστατέψουμε τα παιδιά μας από κάθε πιθανή αποτυχία, στεναχώρια ή αρνητική εμπειρία. Υπάρχουν, όμως, τρόποι να αναγνωρίσουμε αυτές τις καταστάσεις και να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να τις αντιμετωπίσουν με τέτοιο τρόπο ώστε, όχι μόνο να ξεπεραστεί ή όποια ψυχική αναστάτωση, αλλά να συμβάλλουν στην ωρίμανση τους και στη διαμόρφωση μια υγιούς προσωπικότητας.
Μία παγίδα στην οποία πέφτουν συχνά οι γονείς είναι ότι προσπαθούν να κάνουν πάντα τα παιδιά τους να αισθάνονται καλά. Για να το πετύχουν, εστιάζουν μόνο στις επιτυχίες και τα θετικά γεγονότα στη ζωή και δεν μιλούν ποτέ στα παιδιά για την αποτυχία ή την απογοήτευση, ελπίζοντας ότι έτσι τονώνουν την αυτοπεποίθηση των παιδιών τους και τα κάνουν να εστιάζουν στις θετικές εμπειρίες. Αυτή όμως η στάση, ενέχει το ρίσκο, τα παιδιά, μεγαλώνοντας στην ασφαλή «γυάλα» της οικογένειας, να μην μαθαίνουν ότι οι απογοητεύσεις και οι αντιξοότητες είναι μέρος της ζωής. Έτσι, όταν έρχονται αντιμέτωπα με την πρώτη αποτυχία ή απογοήτευση τείνουν να πιστεύουν ότι κάτι δεν έχουν κάνει σωστά και ότι δεν μπορούν να κάνουν πλέον τίποτα για αυτό.
Η καλύτερη επιλογή για τους γονείς είναι να βοηθούν τα παιδιά να κάνουν το καλύτερο που μπορούν, σε κάθε περίσταση, θετική ή αρνητική. Έτσι, τα παιδιά θα μάθουν ότι το να «τα πάνε καλά» ισχύει εξίσου είτε επειδή πέτυχαν κάποιο στόχο τους, είτε επειδή αντιμετώπισαν κάποια απογοήτευση εποικοδομητικά. Οι γονείς που ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να προσπαθούν και να κάνουν το καλύτερο που μπορούν σε κάθε περίσταση, τα μαθαίνουν να αναπτύσσουν τις ικανότητες τους, να μην φοβούνται την αποτυχία, να λύνουν προβλήματα και να έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες από την ζωή τους.
Τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς;
Καταρχήν, ακούμε
Πολλές φορές, το μόνο που χρειάζεται είναι το ενδιαφέρον του γονιού που θα ακούσει υπομονετικά το παιδί του, θα προσπαθήσει να καταλάβει τι του συνέβη και γιατί αισθάνθηκε με ένα συγκεκριμένο τρόπο και θα του προσφέρει αγάπη, κατανόηση και παρηγοριά.
Είναι πολύ σημαντικό να ακούμε τα παιδιά μας, να χαιρόμαστε και να ενθουσιαζόμαστε μαζί τους όταν είναι ενθουσιασμένα και να δείχνουμε κατανόηση και συμπόνια όταν είναι αναστατωμένα ή στεναχωρημένα. Συχνά, απλά και μόνο, η αίσθηση ότι ο γονιός αναγνωρίζει, «επικυρώνει» και συναισθάνεται τα συναισθήματα του, βοηθά το παιδί να αισθανθεί πιο δυνατό και σίγουρο για τον εαυτό του.
Μπορούμε να τους εξηγήσουμε ότι καταλαβαίνουμε πώς νιώθουν γιατί κι εμείς έχουμε αισθανθεί έτσι, όταν μας συνέβη κάτι αντίστοιχο. Λέγοντας για παράδειγμα, «Ξέρω, είναι πολύ άσχημο να νιώθεις ότι τα άλλα παιδιά δεν θέλουν να παίξουν μαζί σου… Κι εγώ ήμουν πολύ στεναχωρημένος και θυμωμένος όταν μου συνέβη αυτό». Τα περισσότερα παιδιά θα αντιδράσουν με πραγματική έκπληξη, που κάτι τέτοιο μπορεί να έχει συμβεί στον πατέρα τους, έναν άνθρωπο που αγαπούν και θαυμάζουν!
Αν πρέπει να ασκήσουμε κριτική ή να τα νουθετήσουμε, το κάνουμε με ευγένεια, σεβασμό και επιείκεια. Φυσικά, δεν είναι πάντα εύκολο να είναι κανείς υποστηρικτικός σε ένα παιδί που είναι θυμωμένο, υπερβολικό ή αντιδραστικό, αλλά αν το ακούσουμε προσεκτικά, θα βρούμε ένα τρόπο να διεισδύσουμε στον ψυχισμό του και να το βοηθήσουμε.
Βεβαίως, φροντίζουμε πάντα για την ασφάλεια των παιδιών, των δικών μας ή και άλλων εμπλεκομένων, και, ανάλογα με την περίσταση, ζητάμε βοήθεια ειδικού ψυχικής υγείας, ή την παρέμβαση άλλων ενηλίκων, γονιών ή δασκάλων, σε περίπτωση που αντιληφθούμε κάποια κατάσταση που θέτει σε κίνδυνο την ψυχική ή σωματική ασφάλεια και υγεία των παιδιών.
Δίνουμε το παράδειγμα
Ο τρόπος με τον οποίο εμείς αντιλαμβανόμαστε και εξηγούμε τα αρνητικά γεγονότα της ζωής, επηρεάζει τον τρόπο που μαθαίνουν να σκέφτονται και τα παιδιά μας για τη ζωή. Αν εμείς αντιλαμβανόμαστε τα εμπόδια σαν συγκεκριμένα γεγονότα, προσωρινά και αντιμετωπίσιμα, διδάσκουμε – με το λόγο και το παράδειγμα μας – και τα παιδιά μας να κάνουν το ίδιο. Αντίστοιχα, και ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες: ξαναπροσπαθούμε, αλλάζουμε τρόπο προσέγγισης, προσαρμόζουμε την συμπεριφορά μας, για να έχουμε καλύτερο αποτέλεσμα και να πετύχουμε αυτό που θέλουμε; Θα κάνουν και τα παιδιά μας το ίδιο. Έτσι, ενθαρρύνουμε τα παιδιά να αναπτύξουν προσαρμοστικότητα, επιμονή και να καταλάβουν ότι οι δυσκολίες και οι απογοητεύσεις …δεν είναι το τέλος του κόσμου.
Είναι σημαντικό, για τη συναισθηματική υγεία και ωρίμανση των παιδιών, να καταλαβαίνουν ότι οι αποτυχίες, τα προβλήματα, η απογοήτευση, η θλίψη και ο θυμός δεν κρατούν για πάντα και ότι αργά ή γρήγορα, θα αισθάνονται καλύτερα. Η αισιοδοξία και η πίστη στο μέλλον τους, βοηθά τα παιδιά να αντιμετωπίζουν καλύτερα τις αντιξοότητες.
Αναδεικνύουμε τη «σωστή διάσταση»
Χωρίς να υποτιμήσουμε ποτέ τα συναισθήματα τους, μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να δουν τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση – όταν έχουν ηρεμήσει λίγο και είναι έτοιμα να το κάνουν. Μπορούμε να εστιάσουμε την προσοχή τους σε όλα όσα πηγαίνουν καλά στη ζωή τους, όλα όσα έχουν επιτύχει και όσα ακόμα θα έχουν την ευκαιρία να κάνουν στο μέλλον, υπενθυμίζοντας τους ότι κανείς δεν πετυχαίνει πάντα αυτό που θέλει.
Αν έχουν στεναχωρηθεί ή απογοητευθεί βαθύτερα, πρέπει να προσπαθήσουμε περισσότερο για να τα βοηθήσουμε να αναπτύξουν μια διαφορετική εικόνα για τον εαυτό τους και τη ζωή τους, βάζοντας τα θετικά στο κέντρο και τις απογοητεύσεις και ματαιώσεις στο περιθώριο της εικόνας.
Παρέχουμε ασφάλεια και υποστήριξη
Δείχνουμε στα παιδιά ότι είμαστε υπερήφανοι για αυτά, σε κάθε περίπτωση, για την προσπάθεια τους και για αυτό που είναι. Η συναισθηματική ασφάλεια που προσφέρει σε ένα παιδί αυτή η αίσθηση είναι ανεκτίμητης αξίας για την ψυχική του ισορροπία και υγεία, ειδικά σε στιγμές φόβου, άγχους ή αμφισβήτησης.
Τα παιδιά που μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τις αντιξοότητες αποτελεσματικά και να ξεπερνούν τα αρνητικά συναισθήματα, γίνονται πιο ώριμοι, προσαρμοστικοί και ευτυχισμένοι ενήλικες. Μαθαίνουν να είναι υπεύθυνα, να λύνουν τα προβλήματα που συναντούν, όσα μπορούν, να παίρνουν πρωτοβουλίες, να καταλαβαίνουν τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων και αναπτύσσουν καλύτερες σχέσεις με τους συνανθρώπους τους.
Μετά από ένα χρόνο λειτουργίας του superdad, άλλαξαν πολλά… Πλέον δηλώνω νέα μαμά, σύζυγος, επαγγελματίας, νοικοκυρά, νοσοκόμα, ψυχολόγος, παιδαγωγός, ενώ αυτή η λίστα με τους νέους και παλιούς ρόλους δεν έχει τελειωμό… Αυτό που μου αρέσει είναι να αναζητώ και ν’ ανακαλύπτω καθημερινά φρέσκιες ιδέες για γονείς και ό,τι νέο “παίζει” από τον κόσμο των παιδιών!