Ακούω πολύ συχνά γονείς αλλά και εκπαιδευτικούς να παραπονιούνται για τα παιδιά τους ή τους μαθητές τους πως δεν συμμορφώνονται.
γράφει η Αριστονίκη Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου
Τι σημαίνει όμως ο όρος «συμμόρφωση»;
Συμμόρφωση σημαίνει ότι το άτομο υποκύπτει στην πίεση που του ασκεί μια ομάδα ή ένα άτομο. Με αυτόν το ορισμό εύλογα μπορεί να αναρωτιέται ο κάθε σκεπτόμενος νους αν πρόβλημα αποτελεί το να συμμορφώνεται κανείς ή να μην συμμορφώνεται. Για μια δημοκρατική κοινωνία το ερώτημα δεν μπορεί να είναι το πώς επιτυγχάνεται η συμμόρφωση αλλά το πόσο μεγάλη συμμόρφωση πρέπει να αναμένουμε.
Ένα παιδί μπορεί να είναι υπερβολικά υπάκουο (κάτι που σύμφωνα με έρευνες είναι σπάνιο), να είναι υπέρμετρα πειθήνιο στους μεγαλύτερους, ενώ ένα άλλο μπορεί να υποκύπτει στην καταπιεστική επίδραση των άλλων. Για να απαντηθεί λοιπόν το μεγάλο ερώτημα για το πόσο μεγάλη συμμόρφωση είναι φυσιολογικό να αναμένουμε χρειάζεται να αναλογιστούμε τα ακόλουθα:
1. Σε ποιον συμμορφώνεται το παιδί μας, υπό ποιες συνθήκες και πλαίσια;
2. Μπορεί το παιδί μας να διακρίνει τις διαφορές ανάμεσα στις λογικές απαιτήσεις και στις παράλογες πιέσεις;
3. Διεκδικεί τα δικαιώματα του και υποστηρίζει τη γνώμη του ή συντάσσεται με δουλοπρέπεια στα θέλω των άλλων;
Τα παιδιά συμπεριφέρονται στις περισσότερες περιπτώσεις όπως και οι γονείς τους. Οι γονείς τους συναναστρέφονται με άνθρωπους με όμοια χαρακτηριστικά με αυτούς. Η μεταβίβαση στάσεων, απόψεων, συνηθειών, άρα και συμμόρφωσης μαθαίνεται.
Μαθαίνουμε λοιπόν να συμμορφωνόμαστε μέσα από τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης. Ωστόσο μερικές φορες παρουσιάζονται στην κοινωνικοποίηση αστοχίες και στρεβλώσεις. Αυτές οι «αστοχίες» δημιουργούν κάποιες φορές δημιουργικά άτομα αλλά και άτομα με δυσπροσαρμοστία.
Η δυσπροσαρμοστία οφείλεται στην ελλιπή κοινωνικοποίηση ή στην υπερκοινωνικοποίηση. Η δυσπροσαρμοστία δηλαδή προκύπτει μέσα από τα δύο άκρα της. Τόσο το μη κοινωνικοποιημένο παιδί όσο και το υπερβολικά κοινωνικοποιημένο παιδι μπορεί να καταλήξουν σε αντικοινωνικές συμπεριφορες.
Ποια λοιπόν είναι η απάντηση στο ερώτημα: Μέχρι ποιο βαθμό πρέπει να μας υπακούουν τα παιδιά μας;
Υπάρχουν τα παιδιά με υπερβολική τάση για συμμόρφωση και παιδιά με υπερβολικό εγωκεντρισμό και απειθαρχία. Και εδώ συμβαίνει ενίοτε το εξής: Τα πειθήνια παιδιά που τηρούν τους κανόνες με υπερβολική συμμόρφωση είναι μάλλον απίθανο να θεωρηθεί η συμπεριφορά τους ως προβληματική ενώ παιδιά που παρουσιάζουν υπερβολικό ατομικισμό καταφέρνουν τους άλλους να τους δίνουν σημασία.
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν είναι καθόλου απλή.
Η τυφλή και άκριτη συμμόρφωση δεν είναι φυσιολογική δηλαδή το να κάνει το παιδί μας πάντα ότι του λέμε, να μην έχει δική του γνώμη, να υπακούει και να εκτελεί τις παραινέσεις μας άκριτα και να δέχεται άβουλα ότι του ζητάμε δεν είναι υγιές.
Το παιδί ανάλογα με την ηλικία, την εξελικτική φάση που διανύει, την ιδιοσυγκρασία και την προσωπικότητα του, αντιδρά λιγότερο ή περισσότερο στη διαπαιδαγώγηση των γονιών του. Ακόμη το παιδί αντιδρά ανάλογα με το στυλ διαπαιδαγώγησης των γονιων του, την εγγύτητα της σχέσης τους, τη διαπροσωπική επικοινωνία κ.ά.
Η σωστή συμμόρφωση είναι εκείνη η κοινωνικοποιητική δύναμη που καθιστά το παιδί ικανό να μάθει εκείνα τα πρότυπα συμπεριφοράς που εγγυώνται την κοινωνική αποδοχή και οδηγούν το παιδί σε μια ισορροπία ψυχοσυναισθηματική και κατεπέκταση σε μια ικανοποιητική ενδοπροσωπική και διαπροσωπική προσαρμογή.