Πώς να επιτρέψουμε στα μικρά παιδιά να «εξερευνήσουν» ελεύθερα;
γράφει η Ελένη Οικονομίδου, Αναπτυξιακή Ψυχολόγος
Όταν τα παιδιά αρχίζουν να έρχονται σε επαφή με καλλιτεχνικά υλικά και διάφορα εργαλεία, πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους άπλετο χρόνο για να τα εξερευνήσουν, χωρίς καθοδήγηση ή πίεση, πριν ακόμα αρχίσουν να τα χρησιμοποιούν για δημιουργία ή αναπαράσταση. Για παράδειγμα, ένα παιδί που πρωτοέρχεται σε επαφή με τον πηλό, χρειάζεται οπωσδήποτε χρόνο ώστε να ζουλήξει, να τσιμπήσει, να ανοίξει, να χτυπήσει, να μυρίσει τον πηλό. Όταν παίζει με μπογιές, μπορεί να χρειάζεται χρόνο για να τις πασαλείψει πάνω του, να τις ανακατέψει με νερό, να τις δοκιμάσει σε διαφορετικές επιφάνειες. Μπορεί εμάς να μας φαίνονται σαν απλές μουτζούρες, ή σαν λάσπη απλωμένη στο τραπέζι, και να μην κατανοούμε ακριβώς τί μπορεί να προσφέρει αυτό στο παιδί, όλες οι έρευνες όμως δείχνουν ότι η εκτεταμένη εξερεύνηση βοηθάει τα παιδιά να ανακαλύψουν τις δυνατότητες του κάθε μέσου και της κάθε τεχνικής, τους επιτρέπει να αποκτήσουν εμπιστοσύνη στην ικανότητά τους να το χειριστούν, ώστε να φτάσουν σταδιακά στο σημείο να το χρησιμοποιούν για έκφραση και αναπαράσταση.
Μπορεί να βιάζομαστε να δούμε τα παιδιά να φτιάχνουν ή να ζωγραφίζουν συγκεκριμένα πράγματα, να ξεκινούν και να ολοκληρώνουν μικρά έργα τέχνης, δεν είναι όμως αυτό το ζητούμενο. Το αρχικό στάδιο της ελεύθερης εξερεύνησης, τόσο σημαντικό για την μελλοντική εξέλιξη, προσφέρει στα παιδιά τη δυνατότητα του πειραματισμού, τους επιτρέπει να ανακαλύψουν μόνα τους τεχνικές, και αυτή η γνώση είναι βαθιά και αληθινή, γιατί είναι προϊόν προσωπικής αναζήτησης και όχι καθοδηγούμενη.
Όταν λοιπόν σχεδιάζουμε μια καλλιτεχνική δραστηριότητα για παιδιά προσχολικής ηλικίας, πρέπει να προσέχουμε πολύ τα «προκαθορισμένα» αποτελέσματα. Όταν προσδιορίζουμε εμείς για τα παιδιά το αποτέλεσμα, όταν ακολουθούμε τα «βήματα» για να δημιουργήσουμε μαζί με το παιδί μας κάτι συγκεκριμένο, μπορεί να το βοηθάμε να μάθει να ακολουθεί τη «σειρά» των πραγμάτων, ίσως να χαίρεται στιγμιαία για αυτό που «έφτιαξε», του μαθαίνουμε όμως ότι περιμένουμε από αυτό συγκεκριμένα αποτελέσματα, ότι δίνουμε έμφαση στο προϊόν και όχι στη διαδικασία, ότι δεν πιστεύουμε ότι οι προσωπικές αυθόρμητες δημιουργίες τους είναι πραγματικά σημαντικές. Έτσι όμως ίσως στερούμε από το παιδί την ευκαιρία για αναζήτηση, εξερεύνηση και πραγματικά προσωπική δημιουργία, ίσως στερούμε την ευκαιρία να αποκτήσει εμπιστοσύνη στην ικανότητα του να χειριστεί τα υλικά και τα εργαλεία και τελικά να τα χρησιμοποιήσει για να εκφράσει ιδέες, συναισθήματα και οράματα.
Όταν λοιπόν καθόμαστε με ένα παιδί προσχολικής ηλικίας και με καλλιτεχνικά υλικά, καλό είναι να δίνουμε όσο χρόνο χρειάζεται, μπορεί εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια ακόμα, όπου χωρίς καμιά πίεση θα βοηθάμε το παιδί να συνεχίζει ανενόχλητο τις εξερευνήσεις του. Και θα ήταν πολύ καλό και για εμάς να καταφέρουμε να μιμηθούμε τις δικές του επιλογές και κινήσεις, να προσπαθήσουμε να δούμε τα υλικά με τον δικό του τρόπο και να τα εξερευνήσουμε και εμείς από την αρχή, γιατί έτσι ίσως καταλάβουμε καλύτερα για ποιο λόγο τα παιδιά δείχνουν τέτοιο υπέρμετρο ενθουσιασμό απλά και μόνο παίζοντας, και όχι αναγκαστικά δημιουργώντας συγκεκριμένα πράγματα.
Μπορεί συχνά να μπαίνουμε στον πειρασμό να δημιουργήσουμε εμείς κάτι για τα παιδιά μας, ή να τα καθοδηγήσουμε ώστε να φτιάξουν κάτι «ολοκληρωμένο», πρέπει όμως να θυμόμαστε ότι αν αφήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν τις δεξιότητες τους, και να αποκτήσουν την αυτοπεποίθηση που χρειάζεται, θα έχουν στα χέρια τους ένα πολύτιμο εργαλείο, χρήσιμο για μια ζωή. Η στιγμή που θα θαυμάζουμε τα τελείως πρωτότυπα και μοναδικά έργα τέχνης που μόνα τους τα παιδιά θα δημιουργούν θα έρθει και θα είναι μεγάλη έκπληξη.
Η Ελένη, όταν ήταν φοιτήτρια ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Middlesex, άρχισε να ψάχνει πιο βαθιά στην παιδική της ηλικία, και σιγά σιγά να ανακαλύπτει…Κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών της σπουδών στην Αναπτυξιακή Ψυχολογία στο πανεπιστήμιο του Sussex εστίασε σε θέματα που αφορούν τη δημιουργικότητα των παιδιών. Εργάστηκε ως ψυχολόγος σε χώρους όπως λογοθεραπευτήρια & εργοθεραπευτήρια, ΜΚΟ για ευπαθείς πληθυσμούς, κέντρα συμβουλευτικής, σχολεία αποκατάστασης παιδιών με αναπηρίες, μέχρι που πραγματοποίησε το όνειρο των φοιτητικών της χρόνων! Το 2010, με τον σύντροφό της, και πατέρα των δύο παιδιών τους, Έκτορα Γιαλαμά (κεραμίστα), πιστεύοντας ότι τα παιδιά χρειάζονται να έχουν συχνά την ευκαιρία να εξερευνούν με τις αισθήσεις τους, χωρίς καθοδήγηση και διδασκαλία, δημιούργησαν το Hehe Art, στην Κάτω Τούμπα Θεσσαλονίκης. Ένα χώρο όπου, με εργαλεία το φυσικό πηλό και τα χρώματα, παιδιά από 18 μηνών, αλλά και ενήλικες, έχουν τη δυνατότητα να εξερευνήσουν με τρόπο ελεύθερο και διαφορετικό, να εκφραστούν, να πειραματιστούν, να αναπτύξουν τις δεξιότητες και τη δημιουργικότητά τους, να μάθουν να χειρίζονται το άγχος και να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση. Οργανώνουν τις ομάδες Messy Play with Hehe Art και βοηθάνε τους γονείς να ακολουθήσουν τα παιδιά τους και να αναπτύξουν τη δημιουργικότητα τους παρέα με αυτά. Επίσης οργανώνουν ομάδες σύγχρονης κεραμικής για παιδιά και ενήλικες, συναντήσεις θεραπευτικού παιχνιδιού με αισθητηριακά υλικά, συνεργάζονται με παιδικούς σταθμούς, σχολεία και άλλες δομές, και οργανώνουν events παιχνιδιού και γλυπτικής με μεγάλους όγκους πηλού. Για τους Hehe Art η έννοια του ταλέντου θεωρείται περιττή: όλοι μπορούν να δημιουργήσουν & να εξελιχθούν με αυτό το τόσο γήινο υλικό σε ένα περιβάλλον σεβασμού και αποδοχής!
